Şarap, genellikle üzümlerden yapılan bir alkollü içkidir. Üzümün suyu, fermantasyon adı verilen bir süreçte alkol ve karbondioksit gazına dönüştürülür. Bu süreçte, üzüm suyundaki doğal şekerler, maya tarafından tüketilir ve alkol ile karbondioksit gazı oluşturulur. Şarabın özgünlüğü, kullanılan üzüm çeşidi, üretim süreci, iklim ve toprak gibi birçok faktöre bağlıdır.
Şarap çeşitleri genellikle kullanılan üzümün türüne, rengine ve fermantasyon sürecine bağlıdır. Kırmızı şaraplar genellikle kırmızı üzüm çeşitlerinden yapılır ve üzümün kabukları fermantasyon sürecinde şaraba renk ve tanenler verir. Beyaz şaraplar genellikle yeşil üzümlerden yapılır ve üzümün kabukları fermente olmadan önce çıkarılır. Pembe şaraplar, kırmızı üzümlerden yapılır ancak kırmızı şaraplardaki gibi uzun süre kabuklarıyla temas etmezler, bu nedenle daha açık bir renge sahiptirler.
Şaraplar ayrıca tatlılık derecelerine göre de sınıflandırılır: Kuru, yarı-kuru, yarı-tatlı ve tatlı. Tatlılık, üzümün şeker içeriğine ve fermantasyon sürecinin ne kadar süreyle devam ettiğine bağlıdır.
Bir diğer önemli sınıflandırma ise şarapların gövde dereceleridir. Şaraplar hafif, orta ve tam gövdeli olarak sınıflandırılır. Bu, genellikle şarabın ağırlığını ve damakta bıraktığı hissi ifade eder.
Son olarak, şaraplar coğrafi kökenlerine ve üretildikleri bölgeye göre de sınıflandırılır. Bu, şarabın özgün tadını ve karakterini belirler. Örneğin, Fransız Bordeaux, İtalyan Chianti veya Kaliforniya Cabernet gibi.
Şarap Nasıl Üretilir?
Şarabın üretimi, aslında oldukça basit bir süreci içerir, ancak birçok değişkeni ve ince ayrıntıyı da barındırır. İşte genel bir şarap yapma süreci:
Hasat: İlk adım, üzümlerin toplanmasıdır. Üzümlerin tam olarak ne zaman toplanacağı, şarap yapımında çok önemli bir karardır çünkü üzümün olgunluk seviyesi şarabın tat profilini belirler. Üzümler genellikle elle toplanır, ancak bazı durumlarda mekanik hasat makinaları da kullanılabilir.
Ezme ve Sıkma: Toplanan üzümler ezilir ve suyu, kabukları, çekirdekleri ve pulplarıyla (posasıyla) birlikte bir fermantasyon kabına konur. Beyaz şarap yapımında, üzümler genellikle sıkılır ve kabukları hemen çıkarılır.
Fermantasyon: Üzümlerin ezildiği ve suyunun çıkarıldığı kapta, doğal olarak bulunan veya eklenen mayalar, üzüm suyundaki şekeri alkol ve karbondioksit gazına dönüştürür. Fermantasyon süreci birkaç gün ile birkaç hafta arasında sürebilir.
Süzme ve Şarabın Dinlendirilmesi: Fermantasyon tamamlandıktan sonra, şarap, kalan katı maddelerden süzülür ve genellikle çelik tanklarda veya meşe fıçılarda olgunlaşmak üzere bekletilir. Bu süreç, birkaç aydan birkaç yıla kadar sürebilir ve şarabın tat profilini büyük ölçüde etkiler.
Şişeleme: Olgunlaşma süreci tamamlandığında, şarap şişelenir. Bazı durumlarda, şaraba koruyucular eklenir ve/veya şarap, şişelenmeden önce başka bir süzme veya arındırma işleminden daha geçirilir.
Şarabın Dinlendirilmesi: Şişelenen şarap, uygun koşullarda saklanır ve gerekli olgunlaşma süresi boyunca bekletilir.
Bu, genel bir şarap yapma süreci olmakla birlikte, her şarap üreticisi belirli uygulamalar ve teknikler ile kendi şaraplarının özgün tadını ve karakterini belirler. Bu nedenle, dünya çapında çok çeşitli ve benzersiz şaraplar bulunmaktadır.
Şarapların Sınıflandırması
| Şarap Türü | Üzüm Çeşitleri | Yiyecek ve Peynir Eşleşmesi |
|---|---|---|
| Kırmızı Şaraplar | Cabernet Sauvignon, Merlot, Pinot Noir, Syrah, Zinfandel | Kırmızı etler, sert ve olgun peynirler |
| Beyaz Şaraplar | Chardonnay, Sauvignon Blanc, Semillon, Moscato, Riesling | Beyaz etler, deniz ürünleri, hafif peynirler |
| Pembe Şaraplar (Rosé) | Genellikle kırmızı üzüm çeşitlerinden | Hafif etler, deniz mahsulleri, salatalar, hafif peynirler |
| Köpüklü Şaraplar | Genellikle beyaz üzüm çeşitlerinden | Çeşitli mezeler, deniz mahsulleri, hafif tatlılar, çeşitli peynirler |
| Fortified Şaraplar (Güçlendirilmiş) | Çeşitli üzüm türleri | Tatlılar, peynirler, özellikle yaş peynirler |
| Tatlı Şaraplar | Genellikle tatlı ve aromatik üzüm çeşitlerinden | Tatlı yiyecekler, mavi peynirler |
Bunlar genel bilgilerdir ve belirli bir şarabın aroması, üretim yöntemi ve kökeni gibi faktörlere göre değişebilir. Ayrıca herkesin damak zevki farklı olduğundan, en iyi eşleştirmeyi bulmak genellikle deneme yanılma yoluyla olur. Şarap ve yemek eşleştirme bilimi son derece karmaşık ve öznel bir alandır.
Gövdesine Göre Şarap Sınıflandırması
| Şarap Gövdesi | Şarap Türü/Üzüm Çeşitleri |
|---|---|
| Hafif Gövdeli | Pinot Noir, Gamay, Grenache, Tempranillo, Beaujolais, Valpolicella, Côtes du Rhône, Dolcetto, Barbera, Zinfandel, Rosé, Riesling, Sauvignon Blanc, Pinot Grigio, Albariño, Vermentino, Verdejo |
| Orta Gövdeli | Merlot, Sangiovese, Rioja, Burgundy, Cabernet Franc, Malbec, Zinfandel, Shiraz/Syrah, Chardonnay, Viognier, Marsanne, Roussanne, Sémillon |
| Tam Gövdeli | Cabernet Sauvignon, Syrah/Shiraz, Zinfandel, Malbec, Nebbiolo, Petite Sirah, Mourvedre/Monastrell, Bordeaux Blend, Châteauneuf-du-Pape, Amarone, Barolo, Barbaresco, Aglianico, Chardonnay (meşe fıçıda olgunlaşmış), Marsanne, Roussanne |
Bu tablo, her gövde tipine genellikle hangi şarap türlerinin veya üzüm çeşitlerinin dahil olduğunu gösterir. Ancak, bu çeşitlerin üretildiği bölge, hasat edildikleri zaman ve üretim süreçleri gibi faktörler gövde üzerinde büyük bir etkiye sahip olabilir, bu yüzden her zaman tam bir genelleme yapmak doğru olmaz. Şarapların gövde seviyesi genellikle içindeki alkol miktarına, tanenlere, asiditeye ve şarabın kalınlığına bağlıdır. Bu tablo genel bir bakış sağlar, ancak her şarabın kendine özgü bir profili ve karakteri vardır.
Alkol Oranlarına Göre Şarapların Sınıflandırılması
| Alkol Oranı (%) | Şarap Türü |
|---|---|
| 8 – 10 | Hafif tatlı şaraplar, bazı Alman ve Alsas Riesling’leri |
| 10 – 12.5 | Çoğu beyaz şarap (Pinot Grigio, Sauvignon Blanc), Prosecco, bazı hafif kırmızı şaraplar (Beaujolais Nouveau) |
| 12.5 – 13.5 | Çoğu kırmızı şarap (Merlot, Sangiovese), Chardonnay ve diğer tam gövdeli beyaz şaraplar |
| 13.5 – 15 | Yüksek alkollü kırmızı şaraplar (Shiraz, Zinfandel, Barolo, Ribera del Duero), bazı tatlı şaraplar |
| 15 ve üzeri | Çoğu güçlendirilmiş şaraplar (Porto, Sherry, Madeira) ve bazı çok yüksek alkollü kırmızı şaraplar (bazı Zinfandel, Grenache, Shiraz) |
Bu tablo genel bir bakış sağlar. Ancak, bir üzüm çeşidinin veya şarap türünün alkol oranı, üzümlerin yetiştirildiği iklim, hasat zamanı, fermantasyon süreci ve diğer birçok faktöre bağlı olarak büyük ölçüde değişebilir. Ayrıca, bir şarabın kalitesi veya tadı doğrudan alkol oranına bağlı değildir. Yüksek alkol oranına sahip bir şarap, düşük alkol oranına sahip bir şaraptan daha iyi veya kötü olmayabilir; bu genellikle kişisel tercihe bağlıdır.
İçerdikleri Şeker Oranlarına Göre Şarapların Sınıflandırılması
| Şeker İçeriği (gram/litre) | Şarap Türü |
|---|---|
| 0 – 4 g/L | Sek Şaraplar (Cabernet Sauvignon, Merlot, Pinot Noir, Chardonnay, Sauvignon Blanc, Pinot Grigio) |
| 4 – 12 g/L | Dömisek Şaraplar (Gewürztraminer, Riesling, Chenin Blanc) |
| 12 – 45 g/L | Yarı Tatlı Şaraplar (Sauternes, Late Harvest Wines) |
| 45 g/L ve üzeri | Tatlı Şaraplar (Porto, Sherry, Muscat, Tokaji) |
Bu tablo genel bir bakış sağlar, ancak unutulmamalıdır ki, bir üzüm çeşidinin veya şarap türünün şeker oranı, hasat zamanı, fermantasyon süreci ve diğer birçok faktöre bağlı olarak değişebilir. Ayrıca, bir şarabın tatlılık seviyesi genellikle şarabın asidite seviyesi ile dengelenir. Yani, yüksek asiditeye sahip bir şarap daha az tatlı hissedilebilir, aynı şeker içeriğine sahip daha düşük asiditeli bir şaraba kıyasla. Bu yüzden bu tablo genel bir kılavuz olarak kullanılabilir, ama her şarabın kendine özgü bir profili ve karakteri vardır.
Köpük oranına göre bir sınıflandırma genellikle köpüklü şaraplar için yapılır. Köpüklü şaraplar, ikinci bir fermantasyon sürecinden geçerler ve bu süreç sırasında oluşan karbondioksit, şarabın köpüklenmesine neden olur.
Köpüklü şarapların sınıflandırılmasında genellikle “atmosfer basınç” birimi kullanılır ve basınç seviyesi, şarapta ne kadar çok gaz olduğunu gösterir. Aşağıdaki gibi bir tablo oluşturulabilir:
| Atmosfer Basınç (Bar) | Şarap Türü |
|---|---|
| 2.5 – 3.5 Bar | Frizzante Şaraplar (hafif köpüklü) |
| 5 – 6 Bar | Spumante, Cava, Champagne, Prosecco ve diğer tam köpüklü şaraplar |
| Yaklaşık 1 Bar | Perlage veya Petillant türü hafif köpüklü şaraplar |
Not: 1 Bar basınç, deniz seviyesindeki standart atmosfer basıncına eşittir.
Bu tablo genel bir bakış sağlar. Ancak unutulmamalıdır ki, bir şarabın köpük oranı, ikinci fermantasyon süreci, şişeleme teknikleri ve diğer birçok faktöre bağlı olarak değişebilir.
Köpüklü şaraplar, genellikle üretim yöntemleri, kökenleri ve tat profillerine göre sınıflandırılırlar. Aşağıdaki tablo, bu sınıflandırmayı özetler:
| Köpüklü Şarap Türü | Üretim Yöntemi | Özellikleri |
|---|---|---|
| Champagne | Geleneksel (Champagne) yöntem | Fransa’nın Champagne bölgesinden geliyor. Chardonnay, Pinot Noir ve Pinot Meunier üzüm çeşitlerinden üretilir. Genellikle karmaşık ve zengin aromaları vardır. |
| Cava | Geleneksel (Champagne) yöntem | İspanya’da üretilir. Macabeu, Xarello ve Parellada üzüm çeşitlerinden yapılır. Genellikle elma ve armut notalarına sahip olup, Champagne’ye göre daha uygun fiyatlıdır. |
| Prosecco | Charmat (Tank) yöntem | İtalya’nın Veneto bölgesinde üretilir. Glera üzüm çeşidinden yapılır. Meyvemsi ve çiçeksi notalara sahip hafif ve taze bir şaraptır. |
| Crémant | Geleneksel (Champagne) yöntem | Fransa’nın Champagne dışındaki bölgelerinde (Alsace, Loire, Burgundy vb.) ve Lüksemburg’da üretilir. Üzüm çeşitleri bölgeye bağlıdır. Genellikle daha yumuşak bir köpük yapısı ve karmaşık aromaları vardır. |
| Sekt | Geleneksel (Champagne) veya Charmat (Tank) yöntem | Almanya ve Avusturya’da üretilir. Çeşitli üzüm türleri kullanılır. Şeker oranı genellikle yüksektir ve tatlı bir profil sergiler. |
| Asti Spumante | Charmat (Tank) yöntem | İtalya’nın Piedmont bölgesinde üretilir. Moscato (Muscat Blanc) üzüm çeşidinden yapılır. Genellikle tatlı, meyvemsi ve düşük alkollü bir şaraptır. |
| Lambrusco | Charmat (Tank) veya Ancestrale yöntem | İtalya’nın Emilia-Romagna ve Lombardi bölgelerinde üretilir. Lambrusco üzüm çeşidinden yapılır. Genellikle meyvemsi ve hafif tatlı bir profil sergiler, hem kırmızı hem de rosé olarak bulunabilir. |
| Espumante | Geleneksel (Champagne) yöntem | Portekiz’de üretilir. Çeşitli üzüm türleri kullanılır. Genellikle tropikal meyve notalarına sahip zengin ve kompleks bir profili vardır. |
| Cap Classique | Geleneksel (Champagne) yöntem | Güney Afrika’da üretilir. Çeşitli üzüm türleri kullanılır. Genellikle karmaşık ve zengin bir profile sahip olup, Champagne’ye benzer. |
Her köpüklü şarap türünün kendine ait özgü karakteristikleri ve özellikleri bulunur. Bu nedenle, hangi köpüklü şarabı tercih edeceğiniz tamamen kişisel zevklerinize ve belirli bir durum için neyin uygun olduğuna bağlıdır.
Şarap Yapımı İçin Kullanılan Üzüm Çeşitleri Nelerdir?
Dünya genelinde en popüler ve en çok yetiştirilen üzüm çeşitleri arasında aşağıdakiler bulunur:
Cabernet Sauvignon: Genellikle tam gövdeli ve tanenli kırmızı şaraplar yapmak için kullanılır. Bordeaux’nun sol sahili ve Kaliforniya’nın Napa Vadisi gibi yerlerde öne çıkar.
Merlot: Genellikle yuvarlak ve meyvemsi kırmızı şaraplar yapmak için kullanılır. Bordeaux’nun sağ sahilinde ve diğer birçok bölgede popülerdir.
Airen: İspanya’da çok yaygın olarak yetiştirilen beyaz bir üzüm çeşididir. Genellikle basit ve hafif beyaz şaraplar ve brendi yapımında kullanılır.
Chardonnay: Dünya genelinde popüler olan bir beyaz üzüm çeşididir. Şardonya, Kaliforniya, Avustralya ve diğer birçok yerde yetiştirilir. Hem hafif ve taze, hem de meşe fıçılarda olgunlaşmış, tam gövdeli şaraplar yapmak için kullanılır.
Syrah / Shiraz: Bu üzüm, Fransa’nın Rhone Vadisi’nde (Syrah olarak bilinir) ve Avustralya’da (Shiraz olarak bilinir) popülerdir. Baharatlı ve tam gövdeli kırmızı şaraplar yapar.
Sauvignon Blanc: Dünya genelinde yaygın olan bir beyaz üzüm çeşididir. Loire Vadisi ve Yeni Zelanda’da öne çıkar. Taze, asidik ve otlak beyaz şaraplar yapar.
Pinot Noir: Burgonya ve Oregon gibi soğuk iklim bölgelerinde yetişir. Hafif ve zarif kırmızı şaraplar yapar.
Riesling: Almanya ve Alsace’de popüler olan bir beyaz üzüm çeşididir. Hem kuru, hem yarı tatlı, hem de tatlı beyaz şaraplar yapar.
Grenache / Garnacha: İspanya ve Güney Fransa’da yaygın olan bir kırmızı üzüm çeşididir. Genellikle meyvemsi ve baharatlı kırmızı şaraplar yapar.
Tempranillo: İspanya’nın en çok yetiştirdiği kırmızı üzüm çeşididir. Genellikle Rioja ve Ribera del Duero bölgelerinde yetişir ve tam gövdeli, yaşlanmaya uygun kırmızı şaraplar yapar.
Zinfandel: Bu kırmızı üzüm çeşidi, özellikle Kaliforniya’da popülerdir. Güçlü, meyvemsi ve bazen baharatlı kırmızı şaraplar yapar. Aynı üzüm ayrıca hafif, meyvemsi ve tatlı bir rosé şarap olan White Zinfandel’in yapımında da kullanılır.
Sangiovese: Bu kırmızı üzüm çeşidi, İtalya’nın Toskana bölgesinde öne çıkar ve özellikle Chianti ve Brunello di Montalcino şaraplarının yapımında kullanılır. Genellikle kiraz ve baharat notalarına sahip kırmızı şaraplar yapar.
Pinot Grigio / Pinot Gris: Bu beyaz üzüm çeşidi, İtalya ve Alsace’da öne çıkar. Genellikle hafif, taze beyaz şaraplar ve bazen daha gövdeli, karmaşık beyaz şaraplar yapar.
Viognier: Bu beyaz üzüm çeşidi, özellikle Fransa’nın Rhone Vadisi’nde yetiştirilir. Genellikle çiçeksi ve meyvemsi beyaz şaraplar yapar.
Malbec: Bu kırmızı üzüm çeşidi, özellikle Arjantin’de popülerdir. Genellikle güçlü, meyvemsi ve tam gövdeli kırmızı şaraplar yapar.
Carménère: Bu kırmızı üzüm çeşidi, özellikle Şili’de popülerdir. Genellikle meyvemsi ve baharatlı kırmızı şaraplar yapar.
Nebbiolo: Bu kırmızı üzüm çeşidi, İtalya’nın Piemonte bölgesinde yetiştirilir ve özellikle Barolo ve Barbaresco şaraplarının yapımında kullanılır. Genellikle güçlü, tanenli ve yaşlanmaya uygun kırmızı şaraplar yapar.
Gewürztraminer: Bu beyaz üzüm çeşidi, özellikle Alsace ve Almanya’da yetiştirilir. Genellikle tatlı ve baharatlı beyaz şaraplar yapar.
Petite Sirah / Durif: Bu kırmızı üzüm çeşidi, özellikle Kaliforniya’da popülerdir. Genellikle güçlü, tanenli ve meyvemsi kırmızı şaraplar yapar.
Verdejo: Bu beyaz üzüm çeşidi, özellikle İspanya’nın Rueda bölgesinde yetiştirilir. Genellikle taze, asidik ve hafif baharatlı beyaz şaraplar yapar.
Semillon: Bu beyaz üzüm çeşidi, özellikle Fransa’nın Bordeaux bölgesinde ve Avustralya’da yetiştirilir. Hem kuru beyaz şaraplar hem de tatlı şaraplar yapmak için kullanılır.
Moscato / Muscat: Bu beyaz üzüm çeşidi, tatlı ve köpüklü şaraplar yapmak için genellikle kullanılır. Özellikle İtalya’nın Asti bölgesinde popülerdir.
Pinot Blanc: Bu beyaz üzüm çeşidi, genellikle Alsace, Almanya ve İtalya’da yetiştirilir. Hafif, taze beyaz şaraplar yapmak için kullanılır.
Chenin Blanc: Bu beyaz üzüm çeşidi, özellikle Fransa’nın Loire Vadisi’nde ve Güney Afrika’da yetiştirilir. Hem kuru hem de tatlı beyaz şaraplar, hatta köpüklü şaraplar yapmak için kullanılır.
Pinotage: Bu kırmızı üzüm çeşidi, özellikle Güney Afrika’da yetiştirilir. Güçlü, meyvemsi ve baharatlı kırmızı şaraplar yapar.
Albariño: Bu beyaz üzüm çeşidi, özellikle İspanya’nın Rias Baixas bölgesinde ve Portekiz’de (Alvarinho olarak bilinir) yetiştirilir. Taze, asidik ve hafif meyvemsi beyaz şaraplar yapar.
Torrontés: Bu beyaz üzüm çeşidi, özellikle Arjantin’de yetiştirilir. Çiçeksi ve meyvemsi beyaz şaraplar yapar.
Glera: Bu beyaz üzüm çeşidi, özellikle İtalya’nın Veneto bölgesinde yetiştirilir ve Prosecco’nun yapımında kullanılır.
Tannat: Bu kırmızı üzüm çeşidi, özellikle Fransa’nın Madiran bölgesinde ve Uruguay’da yetiştirilir. Güçlü, tanenli ve yaşlanmaya uygun kırmızı şaraplar yapar.
Grüner Veltliner: Bu beyaz üzüm çeşidi, özellikle Avusturya’da yetiştirilir. Asidik, baharatlı ve hafif meyvemsi beyaz şaraplar yapar.
Bu liste dünya genelindeki binlerce üzüm çeşidinin sadece bir kısmını temsil eder ve her bölgenin kendi yerel çeşitleri bulunabilir. Şarap yapımında kullanılan üzüm çeşitlerinin çeşitliliği, şarap dünyasının en ilginç ve karmaşık yönlerinden biridir.